Phơi sáng là gì ? Tìm hiểu tam giác phơi sáng
Phơi sáng là một khái niệm quan trọng trong nhiếp ảnh và ngành công nghiệp quảng cáo. Đó là quá trình tạo ra một nguồn sáng mạnh để chiếu vào cảnh quay hay chủ thể, tạo nên hiệu ứng ánh sáng đẹp và đặc biệt. Một trong những phương pháp phơi sáng được sử dụng phổ biến là tam giác phơi sáng. Tam giác phơi sáng là sự cộng hưởng giữa ba nguồn sáng chính: ánh sáng chính, ánh sáng fill và ánh sáng bổ trợ, để tạo ra một kết quả sáng và bóng hoàn hảo. Hãy cùng tuvanmayanh.com khám phá về tam giác phơi sáng và ứng dụng của nó trong nghề nhiếp ảnh.
Phơi sáng là gì?
Trong thế giới nhiếp ảnh, khi bạn đam mê chụp ảnh và muốn khám phá thêm về nghệ thuật này, bạn sẽ gặp thuật ngữ “phơi sáng” (exposure) và cần nắm vững cách tính toán ba thông số cơ bản của tam giác phơi sáng để tạo ra những bức ảnh ưng ý. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các tác giả như Bryan Peterson, Darren Rowse, Andrew S Gibson và Neil Creek trên trang Digital Photography School cùng với một số nguồn khác trên internet, nhằm giúp bạn hiểu được những nguyên tắc cơ bản về cách phơi sáng trong nhiếp ảnh.
Phơi sáng và tam giác phơi sáng là gì?
Các máy ảnh kỹ thuật số hiện đại thường được trang bị các chế độ chụp tự động, giúp người dùng chỉ cần nhìn qua ống kính và bấm nút chụp mà không cần phải lo lắng về các cài đặt. Điều này là rất thuận tiện để bắt đầu chụp ảnh, nhưng đây không phải là mục tiêu cuối cùng của nhiếp ảnh. Chế độ tự động không thể hiện hết khả năng sáng tạo và cảm xúc của người chụp ảnh, dù có những bức ảnh đẹp được tạo ra bằng chế độ này. Bước tiếp theo để thực sự khám phá thế giới nhiếp ảnh là tìm hiểu cách thiết lập thủ công các thông số chụp, cho phép bạn tùy chỉnh và tạo ra những bức ảnh mang phong cách riêng của mình.
Phơi sáng trong nhiếp ảnh định nghĩa là lượng ánh sáng được phép vào trong quá trình chụp ảnh. Để đánh giá mức phơi sáng của một bức ảnh, chúng ta xem xét xem nó có đủ sáng hay quá sáng, hay có quá ít sáng. Một bức ảnh được phơi sáng đúng sẽ mang lại cảm xúc đẹp và cho phép người xem nhận ra rõ chủ đề của bức ảnh.
Trong quá trình chụp ảnh, môi trường ánh sáng có thể thay đổi, từ ánh sáng mặt trời rực rỡ vào giữa ban ngày trên bãi biển đến ánh sáng dưới ánh trăng. Để đạt được phơi sáng phù hợp, bạn có thể sử dụng các giá trị phơi sáng (exposure value – EV) trên máy ảnh để đo độ sáng. Mỗi giá trị EV tương ứng với một mức độ sáng cụ thể.
Máy ảnh thường sử dụng đơn vị “stop” để chỉ mỗi mức điều chỉnh trong “tam giác phơi sáng”. Ví dụ, khi điều chỉnh từ EV=0 lên EV=1, độ sáng tăng gấp đôi. Tương tự, khi điều chỉnh từ EV=0 xuống EV=-2, độ sáng giảm một phần tư.
Thông qua hình ảnh mẫu, bạn có thể thấy sự thay đổi độ sáng mỗi khi điều chỉnh một stop của EV.
Tam giác phơi sáng trong nhiếp ảnh bao gồm ba yếu tố quan trọng: ISO (độ nhạy sáng), tốc độ màn trập (shutter speed) và khẩu độ (aperture). Những yếu tố này tương互 liên quan và cùng đóng góp vào việc điều chỉnh độ sáng của bức ảnh.
Khẩu độ là độ mở của ống kính, quyết định lượng ánh sáng lọt vào cảm biến. Màn trập là cánh cửa trên máy ảnh, mở lâu hoặc nhanh tùy thuộc vào tốc độ màn trập, ảnh hưởng đến lượng ánh sáng đi vào cảm biến. ISO đo độ nhạy cảm của cảm biến đối với ánh sáng, có thể được điều chỉnh để thu thập nhiều hoặc ít thông tin về ánh sáng.
Ba yếu tố này liên kết mật thiết, điều chỉnh một trong số chúng sẽ tác động đến hai yếu tố còn lại. Thông thường, máy ảnh tự động điều chỉnh các thông số này để đảm bảo độ sáng phù hợp. Tuy nhiên, để tạo ra một bức ảnh với độ sáng ưng ý, nhiếp ảnh gia phải thực hiện việc điều chỉnh chính xác ba yếu tố này. Điều này cũng thể hiện sự sáng tạo và “đẳng cấp” của mỗi nhiếp ảnh gia.
Tam giác phơi sáng, thể hiện sự thay đổi của 3 thông số sẽ mang lại tác động lên ảnh chụp như thế nào
Để hiểu rõ hơn về tam giác phơi sáng, có thể sử dụng hai hình ảnh ẩn dụ sau:
- Cửa sổ: Hãy tưởng tượng máy ảnh của bạn giống như một cửa sổ có cánh mở và đóng.
- Khẩu độ tương đương với kích thước của cửa sổ. Khi mở cửa sổ rộng hơn, nhiều ánh sáng sẽ lọt vào và căn phòng sẽ sáng hơn.
- Tốc độ màn trập tương đương với thời gian mà cửa sổ được mở. Khi mở cửa sổ lâu hơn, ánh sáng sẽ tràn vào phòng trong thời gian dài.
- Kính râm: Giả sử bạn đang đeo kính râm, làm cho mắt bạn trở nên ít nhạy cảm với ánh sáng, tương tự như cảm biến trên máy ảnh (ISO thấp).
- Để tăng ánh sáng trong phòng (tức là trong máy ảnh), bạn có thể làm một số điều như tăng thời gian mở cửa sổ (giảm tốc độ màn trập, tức là mở cửa sổ lâu hơn), tăng kích thước cửa sổ (tăng khẩu độ), hoặc gỡ bỏ kính râm (tăng ISO).
- Tắm nắng: Hãy tưởng tượng việc bạn tắm nắng để có một làn da rám nắng.
Độ nhạy ISO trong máy ảnh tương tự như mức độ nhạy cảm của da với ánh sáng mặt trời. Mỗi người có mức độ nhạy khác nhau với ánh sáng, tương tự như da của họ sẽ có màu sắc khác nhau.
Tốc độ màn trập tượng trưng cho thời gian bạn dành để tắm nắng. Khi bạn tắm nắng lâu hơn, làn da của bạn sẽ được rám nắng nhiều hơn. Tuy nhiên, nếu bạn tiếp tục tắm nắng quá lâu, da của bạn có thể bị cháy, tương tự như bức ảnh có thể bị dư sáng hoặc “cháy” do ánh sáng quá nhiều.
Khẩu độ tương đương với việc sử dụng kem chống nắng để bảo vệ làn da. Khi sử dụng kem chống nắng với cường độ cao, bạn giảm lượng ánh sáng mặt trời xuyên qua da. Kết quả là ngay cả khi có làn da nhạy cảm, bạn có thể dành nhiều thời gian hơn dưới ánh nắng mặt trời (tức là giảm khẩu độ và có thể giảm tốc độ màn trập và/hoặc giảm ISO).
Hai ví dụ trên không hoàn hảo, nhưng chúng có thể giúp bạn hiểu về mối liên hệ giữa tốc độ màn trập, khẩu độ và ISO trên máy ảnh kỹ thuật số.
Sử dụng thích hợp các chế độ phơi sáng
Máy ảnh kỹ thuật số ngày nay cung cấp nhiều tùy chọn để điều chỉnh mức độ phơi sáng. Điều này đòi hỏi bạn phải biết cách điều chỉnh tam giác phơi sáng phù hợp trong từng tình huống và theo ý đồ chụp ảnh của mình. Lựa chọn chế độ chụp phụ thuộc vào kinh nghiệm và phong cách cá nhân của bạn.
Bạn có thể sử dụng nút điều chỉnh giá trị phơi sáng (EV) trong chế độ P (programed auto), S hoặc Tv (shutter priority), hoặc A (aperture priority). Tuy nhiên, bạn không thể điều chỉnh giá trị EV để tạo ra các bức ảnh dư sáng hoặc thiếu sáng trong chế độ M (manual, chỉnh tay hoàn toàn), vì trong chế độ này bạn tự điều khiển cả tốc độ màn trập và khẩu độ mà máy ảnh không có tính toán nào.
Chế độ Program AE là chế độ phơi sáng tự động, một tính năng hữu ích thường được tìm thấy trên máy ảnh DSLR. Chế độ này khác với chế độ tự động hoàn toàn (Auto) bởi nó cho phép bạn can thiệp vào quyết định của máy ảnh. Sau khi máy ảnh tính toán và chọn các thông số chụp, bạn vẫn có thể thay đổi cài đặt phơi sáng nếu bạn không hài lòng với kết quả đã chọn.
Ví dụ, nếu máy ảnh đã thiết lập khẩu độ f8, tốc độ 1/250 giây và ISO 200, nhưng bạn muốn khẩu độ lớn hơn, bạn có thể sử dụng nút điều chỉnh phơi sáng để thay đổi thành khẩu độ f4 và tốc độ 1/1000 giây. Mức độ phơi sáng của hai cài đặt này là tương đương, nhưng hiệu quả chúng mang lại sẽ khác nhau.
Trong chế độ ưu tiên khẩu độ, bạn chọn khẩu độ và máy ảnh sẽ tự động thiết lập tốc độ màn trập dựa trên ISO. Bạn có thể điều khiển tốc độ màn trập gián tiếp bằng cách thay đổi mức độ ISO.
Trong bức ảnh này, tác giả đã chọn khẩu độ f22 để đảm bảo rằng toàn bộ phần trong khung hình được lấy nét, từ những tảng đá gần đến các vách đá xa.
Độ sâu trường ảnh (Depth-of-field – DOF) là một yếu tố quan trọng trong nhiếp ảnh phong cảnh. Thường, bạn muốn có tất cả nội dung trong khung hình được lấy nét, và cách tốt nhất để đạt được điều này là sử dụng khẩu độ nhỏ (như f16) và ISO thấp (để đảm bảo chất lượng ảnh cao). Tuy nhiên, cài đặt này có thể dẫn đến tốc độ màn trập thấp và có thể gây rung máy nếu bạn chụp bằng tay. Trong trường hợp đó, bạn có thể tăng ISO (để có tốc độ màn trập nhanh hơn) hoặc sử dụng chân máy để giữ máy ảnh ổn định.
Máy ảnh số thường có chế độ mặc định cho phong cảnh, chẳng hạn như chế độ Landscape, nhưng có những lý do mà bạn nên sử dụng chế độ ưu tiên khẩu độ thay vì chọn chế độ Landscape:
- Bạn có thể điều chỉnh bù phơi sáng nếu máy ảnh không định đúng mức phơi sáng.
- Bạn có thể sử dụng kỹ thuật lấy nét khoảng cách hyperfocal để tăng độ sâu trường ảnh. Điều này yêu cầu bạn chuyển sang chế độ lấy nét bằng tay và tập trung lấy nét vào một điểm trong ảnh có DOF tối đa.
- Bạn có thể sử dụng khẩu độ rộng để chụp phong cảnh với DOF hẹp.
Bức ảnh này được tác giả chụp cận cảnh một bông hoa bằng ống kính 85mm, với tốc độ màn trập 1/250 giây để đảm bảo hình ảnh sắc nét. Khi chụp cận cảnh, nên tăng tốc độ màn trập để ngăn chặn hiện tượng rung máy và làm mờ hình ảnh.
Chọn chế độ ưu tiên tốc độ màn trập, bạn có thể lựa chọn tốc độ màn trập và máy ảnh sẽ tự động điều chỉnh khẩu độ dựa trên ISO. Bạn có thể điều chỉnh khẩu độ gián tiếp bằng cách thay đổi ISO.
Chế độ ưu tiên tốc độ màn trập thích hợp khi bạn chụp bằng tay (không sử dụng chân máy). Điều này cho phép bạn thiết lập tốc độ màn trập nhanh để ngăn chặn hiện tượng rung máy, và nếu cần độ sâu trường ảnh lớn hơn, bạn chỉ cần tăng ISO.
Một mẹo để hiểu cách thiết lập tam giác phơi sáng là bắt đầu ở chế độ tự động hoàn toàn, chụp và xem các thông số mà máy ảnh đã chọn. Sau đó, chuyển sang chế độ điều chỉnh thủ công (M, A, P, S) và thử thay đổi các thông số đó để xem hiệu ứng trên hình ảnh.
Khi chụp cảnh có độ tương phản cao (ví dụ: bức tường với cửa sổ ngoài hoặc vùng bị che phủ bởi bóng cây trong ngày nắng), hãy chụp một kiểu tự động và xem liệu bạn cần tăng hoặc giảm phơi sáng để có bức ảnh tốt hơn. Thông thường, chỉ cần điều chỉnh gần các thông số mà máy ảnh đã tính toán. Để tạo ra các ảnh “high-key” hoặc “low-key”, hãy thử tăng hoặc giảm đáng kể độ phơi sáng, và bạn sẽ ngạc nhiên với hiệu ứng và sắc thái mới mà bạn có thể đạt được, mang lại một diện mạo khác biệt cho bức ảnh so với chế độ tự động.
Kết luận
Trong số các phương pháp phơi sáng, tam giác phơi sáng là một cách thực hiện phổ biến nhất. Bằng cách tận dụng ba nguồn sáng chính – ánh sáng chính, ánh sáng fill và ánh sáng bổ trợ, tam giác phơi sáng tạo ra hiệu ứng ánh sáng ấn tượng và trực quan. Sự kết hợp hoàn hảo giữa các nguồn sáng này mang đến những bức ảnh đẹp và đặc biệt. Hãy tiếp tục nắm bắt kiến thức về tam giác phơi sáng và áp dụng nó để tạo ra những tác phẩm nhiếp ảnh chất lượng.
