Khẩu độ là gì? Khẩu độ máy ảnh có ảnh hưởng gì đến bức ảnh?
Trong nhiếp ảnh, có ba yếu tố cơ bản quan trọng để tạo ra một bức ảnh đẹp:
- Tốc độ màn trập
- Khẩu độ
- ISO
Trong bài viết này, cùng tuvanmayanh.com tìm hiểu về khẩu độ trong nhiếp ảnh, khám phá ý nghĩa của nó và tác động của khẩu độ đối với một bức ảnh.
Khẩu độ là gì?
Khái niệm đơn giản về khẩu độ là một lỗ trong ống kính có khả năng điều chỉnh kích thước để điều tiết lượng ánh sáng truyền vào máy ảnh. Điều quan trọng là khẩu độ có khả năng mở rộng hoặc thu hẹp, từ đó ảnh hưởng đến lượng ánh sáng được truyền vào máy ảnh. Điều này tương tự như việc con người co giãn hay co bóp đồng tử để điều chỉnh kích thước đường kính của nó.
Từ góc độ khoa học và kỹ thuật, khẩu độ có thể được định nghĩa là “Sự mở rộng của ống kính để cho phép ánh sáng đi vào máy ảnh.”
Khẩu độ được đo lường như thế nào?
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm chi tiết và sâu sắc về cách đo lường khẩu độ, bạn có thể tham khảo một bài viết chi tiết trên Wikipedia.
Tuy nhiên, một cách đơn giản để hiểu khẩu độ là thông qua ký hiệu “f/số cụ thể”. Ví dụ: f/2, f/3.5, f/8…
Việc tìm hiểu khẩu độ trên máy ảnh cũng khá đơn giản, thông qua màn hình LCD hoặc kính ngắm, khẩu độ sẽ được hiển thị dưới dạng f/2, f/3.5… Tuy nhiên, có một số máy ảnh đã loại bỏ dấu gạch chéo ở giữa và chỉ hiển thị là f2, f3.5, f8…
Bạn có thể xem ví dụ cụ thể qua hình ảnh bên dưới:
Khẩu độ của máy ảnh này đang là f / 8
Kích thước khẩu độ: Khẩu độ lớn và khẩu độ nhỏ
Đầu tiên bạn hãy nhìn hình bên dưới này đã:
Bạn có nhận thấy sự khác biệt so với thông thường không? Nếu bạn nói rằng số càng nhỏ thì khẩu độ càng lớn, thì đúng rồi đấy! Hãy nhớ rằng f/2 lớn hơn rất nhiều so với f/8, hoặc nói cách khác, f/2 “mở” nhiều hơn so với f/8.
Để thêm minh chứng về điều này, bạn hãy nhìn hình dưới:
Bạn thấy đó: Rõ ràng f/2 lớn hơn rất nhiều so với f/10
Thường khi nói đến khẩu độ lớn tức là nhắc đến f / 1.4, f / 2 hoặc f / 2.8. Còn khi nhắc đến khẩu độ nhỏ tức là nhắc đến f / 8, f / 11 hoặc f / 16
Ảnh hưởng của khẩu độ đến hình ảnh
Khẩu độ ảnh hưởng đến 2 yếu tố của một bức ảnh, cụ thể:
Độ sáng hay độ phơi sáng của hình ảnh
Đúng, khi khẩu độ lớn (tức là lỗ trên ống kính mở rộng hơn), ánh sáng có thể truyền vào cảm biến ảnh một cách nhiều hơn, dẫn đến mức độ sáng của bức ảnh tăng lên. Ngược lại, khi khẩu độ nhỏ (tức là lỗ trên ống kính mở nhỏ hơn), lượng ánh sáng đi vào cảm biến ảnh sẽ giảm, dẫn đến mức độ sáng của bức ảnh giảm đi.
Hãy nhìn bức ảnh dưới đây để hiểu cách khẩu độ ảnh hưởng đến độ sáng của bức ảnh
Khẩu độ càng lớn thì bức ảnh càng sáng
Trong điều kiện ánh sáng yếu hoặc ban đêm, để thu được nhiều ánh sáng hơn, bạn nên chọn khẩu độ lớn (lỗ trên ống kính mở rộng hơn). Điều này cho phép ánh sáng nhiều hơn đi vào cảm biến ảnh và tạo ra bức ảnh sáng hơn. Ngược lại, nếu muốn bức ảnh tối hơn, bạn có thể chọn khẩu độ nhỏ (lỗ trên ống kính mở nhỏ hơn).
Độ sâu trường ảnh
Điều quan trọng mà khẩu độ ảnh hưởng đến đó là độ sâu trường ảnh. Độ sâu trường ảnh chỉ đơn giản là phạm vi mà các đối tượng trong ảnh xuất hiện sắc nét, từ phía trước cho đến phía sau. Để hiểu rõ hơn, hãy xem hai bức ảnh dưới đây.
Bức này có độ sâu trường ảnh “nông”
Bức này có độ sâu trường ảnh “sâu”
Bạn có nhận thấy sự khác biệt chưa? Đúng rồi, khi ảnh có độ mờ nhiều, độ sâu trường ảnh sẽ hẹp hơn, trong khi khi ảnh sắc nét hơn, độ sâu trường ảnh sẽ rộng hơn. Có thể nghe có vẻ mơ hồ một chút, phải không?
Vậy khẩu độ ảnh hưởng như nào đến độ sâu trường ảnh?
Chỉ cần nhớ hai điều sau:
- Khẩu độ lớn sẽ làm cho độ sâu trường ảnh hẹp hơn, tạo ra nhiều vùng mờ. Thường được sử dụng trong chụp chân dung hoặc khi muốn tạo hiệu ứng làm mờ phần nền.
- Khẩu độ nhỏ sẽ làm cho độ sâu trường ảnh rộng hơn, giữ cho bức ảnh có ít vùng mờ. Thường được sử dụng trong chụp phong cảnh, kiến trúc hoặc khi muốn bức ảnh không có phần nền bị mờ.
Thêm một hình ảnh so sánh nữa cho bạn dễ hiểu:
Có thể bạn đang thắc mắc làm thế nào mà 2 bức ảnh lại có độ sáng tương đương nhau vậy? Câu trả lời chính là Điều chỉnh tốc độ màn trập
Cách chọn khẩu độ phù hợp?
Khi đọc đến đây, bạn đã hiểu được tác động của khẩu độ đến bức ảnh. Tuy nhiên, việc lựa chọn mức khẩu độ phù hợp phụ thuộc vào sở thích và ý tưởng của bạn, vì nhiếp ảnh là một nghệ thuật mà không có giới hạn và quy chuẩn cụ thể.
Tuy vậy, bạn có thể tham khảo hai bức ảnh dưới đây để có cái nhìn tổng quan về mức khẩu độ và độ sáng tương ứng của bức ảnh.
Điều kiện có ánh sáng
Điều kiện thiếu sáng
Còn độ sâu trường ảnh thì sao? Hãy quan sát bức ảnh so sánh bên dưới:
Nếu bạn muốn tạo hiệu ứng làm mờ hậu cảnh trong khi bức ảnh vẫn quá tối, bạn có thể tăng độ sáng bằng cách điều chỉnh tốc độ màn trập. Trường hợp không thể tăng tốc độ màn trập nữa (do sự mờ chuyển động và độ sắc nét), bạn có thể tăng ISO.
Tuy nhiên, lý thuyết chỉ là một phần, cách tốt nhất để nắm vững là bạn nên thực hành nhiều lần, thử nghiệm trong nhiều tình huống khác nhau. Đôi khi bạn sẽ bỏ lỡ những cảnh đẹp, nhưng qua thời gian và kinh nghiệm, bạn sẽ tự tin trong việc chọn các thiết lập phù hợp cho bức ảnh.
Đặt khẩu độ cho máy ảnh thế nào?
Có hai phương pháp để điều chỉnh khẩu độ và tốc độ màn trập trên máy ảnh:
- Chế độ “Ưu tiên khẩu độ” (Aperture Priority): Bạn có thể tự do điều chỉnh khẩu độ, trong khi máy ảnh sẽ tự động điều chỉnh tốc độ màn trập cho bạn.
- Chế độ “Thủ công” (Manual Mode): Bạn có toàn quyền điều chỉnh cả khẩu độ và tốc độ màn trập theo ý muốn.
Cả hai phương pháp này cho phép bạn điều chỉnh ISO theo chế độ tự động hoặc thủ công. Trên máy ảnh, chế độ ưu tiên khẩu độ thường được ký hiệu là “A” hoặc “Av”.
Giới hạn khẩu độ trên ống kính
Mỗi ống kính có giới hạn về khẩu độ tối đa và tối thiểu. Với hầu hết người dùng, khẩu độ tối thiểu không quá quan trọng vì hầu hết các ống kính hiện nay đều có khẩu độ tối thiểu là f/16. Rất ít hoặc không có trường hợp nào bạn sẽ sử dụng mức khẩu độ nhỏ hơn này!
Khẩu độ tối đa của ống kính càng lớn, khả năng thu nhận ánh sáng càng cao. Thông thường, các ống kính có khẩu độ lớn sẽ có giá thành cao hơn!
Đối với một số ống kính zoom, khẩu độ tối đa có thể thay đổi khi bạn zoom in và zoom out. Ví dụ, với ống kính Nikon 18-55mm f/3.5-5.6, khẩu độ tối đa sẽ từ từ chuyển từ f/3.5 sang f/5.6 khi bạn thay đổi tiêu cự. Tuy nhiên, một số ống kính đắt tiền lại không thay đổi khẩu độ tối đa trong phạm vi zoom của chúng. Đúng là tiền nào của đấy có khác!
Bạn có thể dễ dàng biết khẩu độ tối đa của ống kính bằng cách kiểm tra tên của nó. Thông thường, khẩu độ tối đa sẽ được đề cập trong tên của ống kính. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nhà sản xuất có thể thay thế dấu gạch chéo bằng dấu hai chấm. Ví dụ: Nikon 50mm 1:1.4G có khẩu độ tối đa là f/1.4.
Kết luận
Khẩu độ là yếu tố quan trọng và cơ bản nhất trong nhiếp ảnh, vì vậy nó là điều mà tôi luôn xem xét trước khi chụp một bức ảnh. Thực tế, hầu như 90% thời gian tôi sử dụng chế độ “Ưu tiên khẩu độ” trên máy ảnh của mình, để có tự do điều chỉnh khẩu độ theo ý thích mà không để máy ảnh tự động chọn cho tôi.
Tôi hy vọng rằng những chia sẻ trên về khẩu độ đã giúp bạn hiểu thêm về nó và cung cấp thêm kiến thức về việc sử dụng khẩu độ trên máy ảnh của bạn. Chúc bạn chụp được những bức ảnh tuyệt vời!
